به نام خدا

 

معرفی تمبی و گلگیرآسماری 

 

                                                       مسجد سلیمان حسین چراغیان بختیاری

                                                   بهارسال 1388  

 

 

بخش گلگیر  بین49 درجه و 10 دقیقه تا 49 درجه و 59 دقیقه طول شرقی از نصف النهار گرینویچ و30 درجه و 37 دقیقه تا 31 درجه و5/41 دقیقه عرض شمالی از خط استوا، در مشرق استان خوزستان واقع گردیده است. فاصله مرکزاین بخش تاشهرستان مسجدسلیمان به طول 45 کیلومتر و تا مرکز استان 170 کیلومتر و تا پایتخت994 کیلومتر و از نقطه صفر مرزی یعنی پل سی میلی تا شهرستان هفتگل 25 کیلومتر و تا شهرستان رامهرمز حدود 40 کیلومتر به عبارتی دیگر گلگیر از طرف جنوب شرق به شهرستانهای هفتگل و رامهرمز و از طرف شمال شرق به شهرستان ایذه و از سوی غرب به شهرستان مسجد سلیمان و از جانب غرب و جنوب غرب به منطقه نفت سفید و شهرستان شوشتر منتهی گردیده است. مساحت گلگیر903 کیلومتر مربع  و ارتفاع آن از سطح دریا بین 380 الی 400 متر است .گلگیر دارای 300 خانوار و جمعیتی بالغ بر1800 نفر است که در مجموع دهستان گلگیر دارای 81 روستا است  که 40 روستای آن خالی از سکنه است.جمعیت بخش نوپاي گلگیر با انضمام دهستان تل بزان که شامل مناطق تل بزان، جریک و تاچگر می شود برابر آمار غیر رسمی حدود 1200خانوار و 5000 نفر برآورد شده است. مردم بخش گلگیر به لحاظ بافت روستایی و عشایری از آداب و رسوم خاص خود پیروی می کنند. زندگی سنتی آنها بر اساس نظام اجتماعی ایلی و طایفه ای استوار است و به لحاظ بافت طبیعی و جغرافیایی مردم منطقه از شیوه معیشت دامداری و کشاورزی تبعیت می کنند. مدیریت روستاهای بخش گلگیر قبل از انقلاب اسلامی توسط کدخدایان و کلانتران اداره می گردید. کدخدا مسئول امور روستا و جوابگوی عوامل قدرت مانند دولت یا نماینده دولت بود. در مجموع کدخدای باخدا عنصری محافظه کار و مردمی به حساب می آمد. لازم به ذکر است نقش و وظایف کدخدا در جامعه روستایی و عشایری سابقه چند هزار ساله دارد که بررسی همه ابعاد آن در این مقوله نمی گنجد. بعد از انقلاب نظام شورایی جایگزین مدیریت پیشین گردید. این شوراهها که با آرای مستقیم مردم انتخاب می شوند برابر مقررات در حال انجام وظیفه هستند.

گلگیر دارای بهاری زودرس، سرسبز و پر طراوت است که از اوایل اسفند آغاز میگردد و در اوایل اردیبهشت ماه هوای بهاری به تدریج جای خود را به گرما می دهد. بخش گلگیر جزء مناطق کوهستانی که شامل مناطق مرتفع، دره های نسبتاعمیق، دشتهای بزرگ و کوچک، که شیب زمینهای آن به طرف جلگه خوزستان کشیده شده است.

از مهمترین ارتفاعات منطقه گلگیر کوه آسماری است که 1390 مترارتفاع دارد .

گلگیر دارای اقلیم خشک و نیم خشک است، متوسط بارندگی سالیانه در این بخش حدود 350 میلیمترو دوره بارندگی معمولاً بین آبان تا اردیبهشت ماه است دوره گرما از اردیبهشت ماه آغاز شده و تا مهر ماه ادامه دارد متوسط درجه حرارت حدود 30 درجه سانتیگراد و حداکثر آن گاهی به بیش از 48 درجه سانتیگرا می رسد.

تنها رود خانه گلگیررودخانه شور تمبی است که سرچشمه ی آن از آب های دره نمک قلعه مدرسه بکال جولان،واقع درپشت کوه آسماری، تنگ آهنگری چشمه گرو، آب دره گلگیر، منطقه دو آب شاه منصوری، یکمهه و دره های منتهی به تنگ چهاربیشه وپنبه کال تشکیل شده است. آب این رودخانه به علت داشتن املاح نمک و گوگرد برای کشاورزی مناسب نمی باشد و در صورت مهارمعدن نمک و جدا سازی چشمه گوگرد امکان استفاده جهت باغات و مصارف کشاورزی وموجودات آبزی وجود دارد؟! درحا ل حاظر در قسمتهاي انتهائي رودخانه بخصوص درنزديكي مسجد سليمان پل تمبي وبتوند ماهيهاي شوروخوش مزه يافت ميشود ؟ُُُُ!          پوشش گیاهی منطقه از درختان بلوط، کلخنگ، بن، بادام کوهی، انجیر،کنار و انواع گل های وحشی نظیر شقایق ،لاله، سنبل، گلایل وحشی ، نرگس، بابونه و گیاهان دیگر که طبیعت گلگیر را در فصل بهار سبز پوش می کند.

حیات وحش منطقه در یک قرن اخیر رو به انقراض ونابودی گذاشته است اما هنوزبازماندگانی از حیوانات وحشی مانند خرس قهوه ای ، پلنگ آسماری، گرگ، کفتار، روباه، شغال، گراز، خرگوش، خارپشت، وانواع پرندگان چون کبک، تیهو،عقاب، کلاغ، کرکس، پرستو، گنجشک وانواع خزندگان مانند مارهای شاخدارومارهای زنگی دیده می شود.

 مراکز سیاحتی،آثار باستانی و بناهای مذهبی بخش گلگیر عبارتند ازقنات های گلگیرواقع دردامنه هاي کوه آسماری ومحد وده املاک کارخانه سیمان ، بقایای قلعه وآثارتپه ی باستانی گلگیر(واقع در داخل روستا)که قدمت آن به هزاره پنجم تا دوره هخامنشیان می رسد، کلگه

 ی شیرعلی، دره خزینه و امامزاده شيرعلي،عباسعلي واقع در(املاک کارخانه سیمان) تپه ی باستانی گلگیر پشت پاسگاه،آثار باستانی آب تلخه ی سیدان ، باغات کارخانه سیمان، چشمه آب معدنی گرو، تفرجگاه کوه آسماری ،بقایای آسیاب های آبی دو آب شاه منصوری  و تمبی چمفراخ ،دهگه  تنگ جرم آبی و اکبر آباد تمبی، آبشار چاه نصرآباد رودخانه شورتمبی، قلعه مدرسه بکالجولان،قلعه تنگ خانی در آهنگری قلعه آب گرمه درحومه روستای بید زرد و بقعه امامزاده سلطان ابراهیم در(سرچشمه گرو)

امامزاده محمد در محمد آباد، حضرت یعقوب در شمس آباد، بقعه امیرالمومنین و دوازده امام درمنطقه  یکمهه، شاهزاده عبدالله در چهاربیشه، شاهزاده ابوالقاسم و امامزاده نبی الله درتمبی چمفراخ، وچند جایگاه دیگرمعروف به خواب نما ...... . . ...............

 

 

هیچکدام از این امامزاده ها دارای تذکره نیستند اما احتمال دارد بعضی قبور مومنینی باشند که در روزگار خود به آن ها پیر و راهنما می گفتند وبرخی دیگر هم قبور مغان و پیروان حضرت زرتشت پیامبر و یا شاهزادگان ایرانی هستند که جهت جلوگیری از تخریب ويا غارت اشياء  مدفون شده با آنها، نام پيريا امامزاده بر آن ها می گذاشتند. اين اشياءكه بيشترارزش تاريخي وهويتي دارند سالهاست توسط افرادي سودجو وناآگاه مورد دست برد قرارميگيرند!!!   

 

 

 

 

منطقه ای که امروزه گلگیر نامیده می شود قبل ازاین  به علت وجود  جاده هاي مالرو که شهرمسجدسليمان را به تمبی و تمبی را به گلگیرمتصل می کرد به نام تمبی گلگیر معروفیت داشته است .با ورودانگلیسیها به مسجدسلیمان وضرورت ایجاد جاده منتهی  به چاههای نفت جاده اي درقرن بیستم توسط انگلیسیها و شرکت نفت ایران احداث گردید که بعد ازعبورازمنطقه یکمهه وسی مایلی به هفتکل و رامهرمز منتهی می گردید.به گفته منابع آگاه منطقه گلگیر و آسماری یکی از حوزهای مهم ذخایر فسیلی است.در قسمت شرقی کوه آسماریودر منطقه اب لشگر تعداد ده حلقه چاه پلمپ شده نفت وجوددارد که تاکنون از آنها بهره برداری نشده است.  

 

 

 

 

از آنجائیکه فعالیت های کشاورزی به منظور بهره گیری از منابع طبیعی جهت افزایش رفاه جامعه انجام می شود لذا در این نوشتار سعی شده است اهمیت بخش کشاورزی در منطقه گلگیر تشریح گردد     

 

 

آدامز می گوید: چهار هزار سال قبل از میلاد مسیح(ع) تراکم جمعیت در خوزستان وجود داشته است.مردمان دهستانها و قصبه های کوچک آن زمان از راه زراعت و پرورش احشام امرار معاش می کردند که این شیوه زندگی قبل از آن هم وجود داشته است،رفته رفته از تعداد آبادی ها کاسته شد و در عوض شهر ها بنیاد گردیدوی اضافه میکند سرزمین های مذکور بعد از آشوریان واعیلامیان به تدریج توسط  هخامنشیان آباد گردید و زراعت رونق گرفت

آثار باستانی بخش گلگیر  و کهریزها ی آن با قدمت 2000 ساله نشان از فرهنگ و تمدن پیشینیان دارد.

آثار به جا مانده  مانند قناتها، پاریاب های برنج کاری، محل باغات مثمر(انار وانجیر، هلو....) وهمچنین آثار رودخانه فصلی پر حجم ، نذولات آسمانی قابل توجه وجود مکان های آب گیركه (اصطلاحا به آن شط می گفتند) این همه حکایت از سرزمینی آباد در ادوارمختلف داشته است.

 

متاسفانه دردههای اخیر بااخلال درچرخه اکوسیستم که شامل آزاربشری، فقروغارت منابع طبیعی،انقراض حیات وحش، چرای  بی رویه احشام، رژیم آب و هوایی،فرسایش خاک  که محیط زنده وغیرزنده را بهم مرتبط می سازد باعث گردیده که به  بخش گلگیرونواحی اطراف آن  به منطقه ای کم آب و علف تبدیل گردد.

آری آب، نعمت، رحمت، رزق و برکت الهی  که خداوند مهربان آن را آفرید تا زمینی را بدان زنده سرسبز و نشاط آفرین کند و نیازهای آدمیان و جانوران و گیاهان را برآورد. از نگاه قران کریم باران رحمت الهی است و اندیشمندان آب را گنج هزاره سوم نامیده اند. پس برای حفاظت و استفاده صحیح از رحمت الهی و  این گنجینه ارزشمند باید کوشید.

 

 

 برای جلوگیری از هدر رفتن آبها بخصوص در بخش کشاورزی لازم است  بهره وری از  روان آبها وآبهای سطحی  از حالت سنتی به حالت مدرن که همان بکار گیری ازسیستمهای نوین آبیاری است  درآورده شود. واقعیت آن است که کشاورزی به شیوه سنتی وديمكاري  برای زارعين  صرفه اقتصادی ندارد و کشاورز کهنسا ل ماهم  دیگر قادربه فراهم آوردن سبد غذائی خانواده  نیست.؟!  

 

 

متآسفانه به علت خشگساليهاي پي درپي  زندگي معيشتي اكثر ساكنين به حد فلاكت رسيده است واز نظر بهداشتي وبهسازي روستا هم اقدام جدي صورت نگرفته است.؟!!!

از طرف  دیگر امروزه با وجود امکانات و رفاه نسبی درشهرها نگهداری جوانان روستائی  بر روی مزارع كمي دشوار شده است که اين امر تنها باایجاد انگیزه وکم کردن فاصله ها....ودر اختیارگذاشتن  تسهیلات و امکانات  فنی تکنولوژی  ، ارتقاءسطح علمی جوانان روستائی علاقمند ، آموزش وترویج سیستمهای نوین کشاورزی ،نظارت دقیق ومستمر برانواع پروژه هاي دامي وكشاورزي  وهمچنین ایجاد شهرک هاي مسكوني  با امکانات رفاهی آموزشی و بهداشتی محقق خواهد شد.

 گلگیر با داشتن 12000هکتارزمین زراعی حاصلخیزدارای  پتانسیل های فراوانی است. حفرچاههای عمیق، امکان هدایت آب از دریاچه سد گدار لندر بر روی زمین های دشت گلگیر،اجرای  پروژه های آبخوان داری ،ایجاد سد با هدف رونق کشاورزی در تنگه آهنگری، تنگه دره گامیشی چهاربیشه و پنبه کار و همچنین وجود کوه مرتفع آسماری ذخایر فسیلی، مواد کانی وامکان  احداث نیروگاه های بادی و تولید دیگر انرژی های پاک  چشم انداز امیدوار کننده ای را در پیش روی نسل حاضر و آینده قرار می دهد.مطمعناً  با اجرای طرح هائی از این دست چهره گلگیر نه تنها  دگرگون بلکه به یکی از قطبهای زراعت و دامداری شهرستان مسجد سلیمان تبدیل خواهد شد.

برابر بررسیهای به عمل آمده جمعیت بهره برداراین بخش  به بیش از 1250 نفر می رسد که از این تعداد 700 نفر به شغل کشاورزی و باغداری و مابقی به شغل دامداری و دامپروری مشغول هستند تعدادی از بهره برداران بدلیل محرومیت منطقه در شهرستان ساکن هستند و بطور مستمر در حال ایاب و ذهاب هستند. بالای 90 درصد کشاورزی (گندم، جو و کلزا) بصورت دیم است. در دو سال اخیر به همت مدیران جهاد  كشاورزي تعداد ی  باغ زیتون، پرتقال، نارنگی ،اناروانواع صيفيجات احداث شده است.یکی از قناتهای آسماری که قدمت آنرا را به دوره اشکانیان نسبت مي دهند اخیراً بازسازی گردیده است. ازتعداد 11 حلقه چاه نیمه عمیق دستی و 12 حلقه چاه عمیق احداث شده  تعدادی تجهیزگردیده  و زمینه را برای انواع کشت های مکانیزه، کشت های پلاستیکی و گلخانه ای مهیا گردیده است. به نظر می رسد این روند در حال توسعه و شکل گیری است .

به گفته کارشناسان بخش کشاورزی  درصورت مشارکت وهمت مالکین  در شرایط فعلی امکان حداقل 1200هکتار از زمین های کشاورزی جهت اجرای عملیات سیستمهای تحت فشار وجود دارد .

در منطقه گل گیر علاوه بر کشتارگاه نیم اتوماتیک مرغ ، بیش از 20 واحد مرغداری گوشتی،  در حال فعالیت هستند. توسعه سایت مرغداری، ایجاد شهرک دامپروری و گاو شیری ازسوی مدیران جهاد کشاورزی در حال برنامه ریزی است.

کا رخانه سیمان کارون دردامنه کوه آسماری ودرجوار روستای پرجعیت گلگیرواقع گردیده است. بااینکه ده ها نفردراین کارخانه مشغول کارند چه نیکواست اگر دولت مردان وسرمایه گذاران بخش خصوصی با توجه به به امکان تولید ،تنوع واشتغال بیشتر ظرفیت کاخانه رااز سطح سه هزارتن به شش هزارتن برسانند. نکته خیلی مهم دیگر مهارآلودگی هواواثرهای سوء زیست محیطی است که با کمی هزینه وفیلتر گذاری  وايجاد فضاي سبز كه آنهم  جزءتعهدات سرمايه گذارمحسوب مي شود این امرمحقق واز مهاجرت های بي رويه روستائیان جلوگیری خواهد شد.!!!

 از دیگر ویژگیهای کوه آسماری وزش بادهای موسمی غربی و شرقی است. این باد ها از اوایل بهار آغاز می شود تا شهریور ماه به شکل متناوب ادامه دارد. یکی از علل عمده این پدیده ارتفاع و امتداد کوه آسماری است که باعث تراکم و فشردگی هوا و ایجاد گرد و خاک غلیظ در منطقه می شود. وزش این بادها به حدی است که گاها آثار مخرب و زیست محیطی بر جا می گذارد، که به نظر میرسد رفع این معضل با ایجاد فضای سبز در حوالی روستا های این بخش توسط كارخان سيمان    دهیاریها ،منابع طبیعی وبا پیگیریهای بخشداران محترم امکان پذیر خواهد بود. وزش بادهای موسمی گاه وبی گاه در دامنه آسماری همانند یک تونل باد عمل می کند و نیازمند بررسی است و می طلبد که کارشناسان مطالعات جامعی در زمینه ساخت  نیروگاه های بادی به عمل آورند.واما.

وجه تسمیه آسماری: ( آس+ ماری) واژه ( آس) در فرهنگ بختیاری به معنای تکرار در انجام یک کار خسته کننده و بی حاصل است و مار به خاطر فراوانی مارهای شاخدار و رنگی و انواع آن است.چون ایلات و عشایر روزانه چندان از این مارها می کشتند که خسته ویا اصطلاحا (آس) می شدند.به همین لحاظ این کوه را آسماری خوانده اند.کوه آسماری را کوه اسمرو کلات زندانیان عهد باستان  هم گفته اند.

وجه تسميه تمبی : واژه تمبي وتمبيان دربعضي ازاسناد وقباله هاي محلي آمده است احتمال دارد طمبي همان طنبی باشد. و حرف  (ميم ) هم براثرتداول  عوام وبه منظوررعايت اصل زيبائي بوده است . وا‍ژه ‍طنبی در فرهنگ و لغت به معنای تالار بزرگ و مجلل آمده است آثارو بقاياي مخروبه هاي روستاي تمبي كه قدمتي ديرينه دارد نشان ازاين حكايت دارد. موارد ديگري هم وجود دارد مثلا  چنین استنباط می شود واژه تمبی نامی برگرفته از یک چشمه آب شيرين موسوم به آب بيد ياچشمه بيد یا ((تِسمه بید)) باشد.چشمه مذكور درنزديكي روستا است واحتمال دارد اين نام براثراستعمال زياد به شكل كنوني درآمده است  .تمبي رامحل استراحتگاه قافله ها و کاروان های تجاری یا کاروانسرا، تختگاه سرداران حكومتي  وهمچنين به مردان تنومند وکوتاه قد  هم اطلاق شده است.

 

 

لازم به ذکر است  بین  منطقه تمبی گلگیر وتمبی مال آقای ایذه و دریاچه تمبی که  در پشت کوه کینو شهرستان اندیکا واقع شده یک وجه مشترک وجوددارد وآن هم این است که مناطق یاد شده از جمله خواستگاهای  طوایف چهارلنگ بختیاری است .     

 

 

برخی ديگربه نقل از مورخين عهد باستان براین با ورند که : تمبی وگورگیر نام دو سردارایرانی اصل دوران آل بویه ديلمي است كه نسبت آنها به  يزد گرد سوم آخرين پادشاه  ساسانيان مي رسد. اينها از مرزبان هوزوخوز پهلوی(اهوازوخوزستان) بودند كه بعد ازلشكر كشي به عراق عرب (بحرالنحرين) ومنكوب كردن  تازيان، بغداد رامسخركردند .بعداز شكست تازيان وبازگشت به جنوب جمعيتي ازآنها در رامهرمز و نواحی کوه  آسماری ساکن شدند.به همین لحاظ این سرزمین را باید سرزمین شیران ومهد دلیران خواند.

وجه تسميه چمفراخ : چمفراخ  به  اراضی وسیع و گسترده ای که نسبت به اراضی اطراف در سطح پایین تری قرارگرفته باشند اطلاق می گردد. ازويژگيهاي اين قبيل اراضي حاصلخيزبودن آنهااست.ازدههاهکتاراراضی موسوم به چمفراخ که درحاشیه رودخانه شور تمبی ودرپایین دست روستای تمبی واقع گردیده،فقط چند حلقه جاه عمیق وچند باغ مختصر دیده میشود والباقی اراضی یاد شده به زراعت گندم دیم و کلزا تعلق دارد واین حکایت از کم آبی منطقه و بی توجهی نسبت به مهار آبهای بالا دست به شکل اساسی است که در صورت همت دولت مردان و مالکین این معضل برای همیشه حل خواهد شد.

 

وجه تسمیه  گلگیر

گرچه معنای حقیقی تمبی گلگیر به درستی روشن نیست واین امر نیازمند یک تحقیقات وسيع وگسترده است. اماآنچه دراين باب حاصل گرديده تحقيقاتي  است همه جانبه و ميداني وبه نظراين حقیر معنی واقعی گلگیر(گور+ گير) يا (گرو+ گير )یا(گل + گیر) را باید ابتدا در تاریخ پیشینیان و سپس در واژه((گر و گل))  جستجو كرد.

 از بين نظريات گوناگوني كه مطرح گرديده احتما ل دارد نظريه دانشمند گرامي جناب امام شوشتري به واقعيت نزديگتر باشد.  

سياح هاني كه در قرن هيجدهم ميلادي از منطقه گلگير بازديد كرده اند هركدام از اين نام  به يك تعبير ياد كرده اند.

درسال 1836 ميلادي سرهنري روالينسون همراه قواي دولتي براي دستگيري محمد تقي خان چهارلنگ از شوشتر به منطقه جانكي وقلعه تل حركت مي كند. او مشاهدات خودرا دردوم آوريل برابر باسيزدهم فروردين از دامنه كوه آسماري اين گونه بيان ميكند.

پس از عبور از كوهها درطول جبهه شمالي كوه آسماري؛ ازداخل يك دره سنگلاخ گذ شته درشمال شرقي آن از جلگه زيباي (گل گير) سردرآوديم .اين جلگه از گل هاي شقايق نعماني سرخگون شده و سرتاسر پوشيده از انواع سبزه ها بود...

سرهنري ليارد كه در فاصله سالهاي 1840تا1842 در وقايع درگيري محمد تقي خان چهارلنگ با حكومت مركزي با كسوت باستان شناسان در منطقه بختياري نشين حضور فعال داشته و بارها به ضرورت ازمنطقه عبور كرده است  در گزارشي كه در جلد شانزدهم مجله انجمن پادشاهي جغرافيايي در لندن به سال 1846منتشر نموده از اين محل به عنوان گل گير و آسماري ياد كرده است.

هنري بلوس لينچ يكي از شركاءِ كمپاني كشتي راني فرات و دجله در اواخر تابستان 1889 از طريق شوشتر، منطقه كرايي، گلگير، مال مير و دهدز به اصفهان سفر داشته و مشاهدات خود را در گزارشي در سپتامر 1890 در مجله انجمني پادشاهي جغرافيايي بريتانيا منتشر كرده در آن اطلاعات ارزنده اي از زندگي مردم آن سامان بدست مي دهد. قريه گرگير در مقايسه با قراءِ ديگر قريه بزرگي به نظر مي رسد و بيشتر به يك قرارگاه موقت شباهت دارد تا يك دهكده در اين روستا امام زاده اي نيست اينان گله و احشام خود را در اطراف مي چرانند و شبانگاه به آغل هاي گرد و مدوري كه(از جنس ني وچوب ) در كنار كلبه هاي خود ساخته اند بر مي گردانند. اهالي اين قريه لباسهاي مندرس بر تن داشتند و در ضمن عادات و رفتارشان بسيار زشت و ناپسند بود هنگامي كه يك نفر سيد از همراهان قافله ما خواست از چشمه اي كه زنها آب مي گرفتند مشك خود را پر كند از زنها كتك خورد. لباس اهالي گرگير به سبك بختياري عبارت بود از يك كلاه نمدي يك قباي چيت آبي تا روي زانو و يك عبا يا چوقا روي شانه هايشان و يك جفت پاي افزار ((گيوه)).

محمد حسين خان اعتماد السلطنه در مراه البلدان در شرح محال جانكي گرمسير مي نويسد از محلات جانكي گلگير است محلي است وسيع و چند رشته قنات خرابه در آن ديده مي شود. چون گل و گياه زياد در اين محل مي رويد آن محال را گلگير مي گويند تلي در وسط اين محل است و پايين تل چشمه آب قليل و به قدر كفايت دواب است و فاضل ندارد كه بدان زراعت كرد.

دانشمند ارجمند و گرامي امام شوشتري كه خود به روستاهاي منطقه بختياري، لرستان، كهگلويه و بويراحمد، اعراب خوزستان و...سفر كرده و حاصل اطلاعات خود را از اين مناطق در كتاب ارزشمند تاريخ جغرافيايي خوزستان به رشته تحرير در آورده است. وی درباره اين منطقه مي نويسد گورگير، تمبي و آن ناحيه اي است در شمال غربي خاك جانكي شمال آن به هلالگان (هلاگون، هلايجان) و مشرق آن به قله تل و باغ ملك و مغرب به مسجدسليمان و جنوب به خاك مكوند پيوسته است و كوه آسماري در كنار آن واقع مي باشد......گورگير قريه بزرگي است داراي خانه هاي خوب كه در نزديكي خرابه گورگير قديم ساخته شده......

مردم آنجا اصل كلمه را بي هيچ دليلي گلگير گويند. به عقيده نگارنده (امام شوشتري) همان گورگير جمع است كه مركب است از گور و گيرنده كه از سابق نام اشخاص چندي بوده است و يكي از آنها گورگير ديلمي است كه از امراري مهم دربار ديالمه بوده و در 336 به معز الدوله ديلمي ياغي شده اسير گرديد و در قلعه رامهرمز او را بند كردند و دور نيست كه شهر گورگير از بناهاي او باشد. چه او مدتي در اين حدود ماموريت داشته و حكومت ميرانده است.

هرود ت مورخ نامدار يوناني  468 سال قبل از میلاد حضرت مسیح (ع) نوشت دشتهای دامنه ی زاگرس و دامنه کوه های نواحی پیرامون پایتخت سوسا(شوش خوزستان) به مردمانی اسکی تن و کی مروشايد       (سومريا اسمر) متعلق بوده است

  بنا بر این چنین استنباط می شود کوه بزرگ آسماری که در انتهای دشت گلگیر خودنمائی می کند روزگاری خواستگاه قوم سومر بوده و نام کیومرثي برگرفته از همین کوه است.برابرتحقيقات انجام گرفته ُُ واسناد موجود ساکنین قدیم کوه آسماری ونواحی اطراف آن از اقوام و طوایف  کیومرثی، گلگیری وطمبی ازايل چهارلنگ جانكي كرمسير بوده اند.همچنين تعداد قليلي ازطوايف  ترك مهاجر موسوم به بلوردی وشیرالی وچهرازی كه در حومه این کوه ساكن شده بودند هم  قدمت زیادی  دارند و در حال حاضراندکی از آنها درمنطقه اي موسوم به بكال جولان باقی مانده است. طوایف مدملیل وراکی ازایل بابادی و طوایف  زراسوند و  گندلی از ایل دورکی مقیم اندیکا حدود یک قرن است که دربخش گلگیر ونواحی اطراف آن ساکن شد ه اند. این طوایف دارای جمعیتی قابل توجه و ازمالکین عمده  نیز بشمارمیروند

برابر تحقيقات ميداني درخصوص وجه تسميه  گلگير ونواحي اطرف آن

اختلاف نظروجوددارد بعضی معتقدند که کوه آسماری و نواحی اطراف آن خواستگاه طوایف کیومرثی ،گل گیری وتمبی ازایل چهارلنگ بوده که قرنهای متمادی در کنار هم و متحد یکدیگر به شمار می رفتند. واین نام گذاریها به لحاظ سکونت هرطایفه در هر منطقه اطلاق شده است.

البته  موارد دیگری هم  وجود دارد که در اینجا به برخی از آنها اشاره می کنیم .

 گورگیر :  واژه ( گور+ گیر) در بعضی از نقشه های قدیم مشاهده گرديده است. گرگ+گیر هم گفته اند به نظرمردم عامي  منطقه گلگيردرادوارگذشته  نخجيرگاه قابل توجهي بوده و به لحاظ وجود حیات وحش  و کسرت جانورانی مانند گرگ وگورخراين نام را به خود گرفته است وبر اثراستعمال زیاد واژه گورگیر به گلگیر تبدیل شده است. درروزگار قدیم گیرندگان گور را گورگیر می نامیدند.   

 گلگیر: گل + گیر: بعضی هم معتقد ند که واژه گل+ گیر: به معنای فراوانی گل وگياه در دشت گلگیر در موسم بهار است.وبرخی ديگرمعتقدند که گلگیر ( گرو+ گیر) است  این نام برگرفته ازیک چشمه آب گرم معد نی است که باگوکرد مخلوط است(گرو) وکلمه گیربه معنای گرفتن وسکونت گاه است. ازویژگیهای اين چشمه معد نی درمان بیماران پوستی است.وهمه ساله گردشگران زيادی ازآن بازديد ميكنند ؟! چشمه گرو دردامنه كوه آسماری وبالای روستای گلگير واقع شده  و نیازمند توجه زمامداران و سرمایه گذارن  بخش خصوصی است. شاد باشيد.             

 

منابع :

1. سفرنامه سر هنري ليارد

2. سفرنامه سر هنري راولينسون

3. تاريخ جغرافياي خوزستان. امام شوشتري

4. بختیاریها عشایر کوه نشین ایرانی درپویه تاریخ  اثر: دیترامان

5. مراه البلدان.اعتماد السلطنه

6. یادداشتهای : حسین چراغیان بختیاری

 

 

 

نظرات شما عزیزان: